કનૈયાલાલ માણેકલાલ મુનશી on Wikipedia

K. M. Munshi. My fav author. While doing some search I came across some information about him on Wikipedia. Provideing an easy link.

પુરું નામ: કનૈયાલાલ માણેકલાલ મુનશી

ક.મા.મુનશી એ સત્યાગ્રહ ના સમયના બહુપાર્શ્વીય વ્યક્તિત્વ ધરાવનાર લેખક હતાં. સત્યાગ્રહની ચળવળમાં આગળ પડતો ભાગ ભજવવા ઉપરાંત તેઓ એક વકીલ અને ઇતિહાસકાર હતાં. પરંતુ તેમને સૌથી વધુ ખ્યાતિ એક લેખક તરીકે મળી. તેમની નવલકથાઓ મોટા ભાગે ઐતિહાસીક કથાનકો પર આધારીત રહેતી. તેમની નવલકથાઓ માં તેમના ઇતિહાસ ના રસ અને જ્ઞાન નો પ્રભાવ ચોખ્ખો દેખાય છે, જે તેમને બીજા તમામ ગુજરાતી નવલકથાકારોથી જુદા પાડે છે.

Go to Wikipedia......

મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ

સોનેરી રંગ સાંજનો
ફૂલ ગુલાબી પ્રભાત
નીલ રંગનું આભલું
શ્યામલ વરણી રાત

સઘળા રંગો મેં રળ્યા
દિલના રંગની સાથ
તોય પીયુની પાઘડીએ પડી
કોઇ અનોખી ભાત

મેં તો રંગ્યો હતો એને દલડાની સંગ
તો યે સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ
મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ

રંગ તો એવો જાલીમ જાણે જમદૂતે ઝંખેલો હો.
ક્યાંકથી લાવ્યો પાતાળ ભેદી નાગણનો ડંખેલો હો.
એના ઝેરની ઝાપટ લાગી મુને ફુટ્યો અંગેઅંગ
મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ

રંગની ઉપર રંગ ચડે તે મુળનો રંગ ધોળો હો.
સાહ્યબો મારો દિલનો જાણે શિવજી ભોળો ભોળો હો.
હે કોઇ ભીલડીએ એને ભરમાવી એના તપનો કીધો ભંગ
મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ
-: નીનુ મઝુમદાર

ધૂણી રે ધખાવી બેલી

One of my fav Bhajan......

ધૂણી રે ધખાવી બેલી અમે તારા નામની
ધૂણી રે ધખાવી બેલી અમે તારા નામની

ભૂલો રે પડ્યો રે હંસો આંગણે ઊડીને આવ્યો
તન-મનથી તરછોડાયો, મારગ મારગ અથડાયો
હે ગમ ના પડે રે એને ઠાકુર તારા નામની
ધૂણી રે ધખાવી બેલી

કોને રે કાજે રે જીવડા ઝંખના તને રે લાગી
કોની રે વાટ્યું જોતા ભવની આ ભાવટ ભાગી
હે તરસ્યું રે જાગી જીવને ભક્તિ કેરા જામની
ધૂણી રે ધખાવી બેલી
-: અવિનાશ વ્યાસ

Providing link to hear this on Tahoko.com
ધૂણી રે ધખાવી બેલી અમે તારા નામની -: અવિનાશ વ્યાસ

આજે તારો કાગળ મળ્યો

આજે તારો કાગળ મળ્યો
ગોળ ખાઈને સૂરજ ઊગે, એવો દિવસ ગળ્યો

એક ટપાલી મૂકે હાથમાં. વ્હાલ ભરેલો અવસર
થાય કે બોણી આપું, પહેલાં છાંટું એને અત્તર
વૃક્ષોને ફળ આવે એવો મને ટપાલી મળ્યો. આજે.

તરસ ભરેલા પરબીડિયાની વચ્ચે મારી જાત
`લે મને પી જા હે કાગળ !’ પછી માંડજે વાત
મારો જીવ જ મને મૂકીને અક્ષરમાં જઈ ભળ્યો. આજે

એકે એક શબદની આંખો, અજવાળાથી છલકે
તારા અક્ષર તારા જેવું મીઠું મીઠું મલકે
મારો સૂરજ પશ્ચિમ બદલે તારી બાજુ ઢળ્યો
-: મુકેશ જોષી

રાત્રીના સ્વપ્નની યાદ

રાત્રીના સ્વપ્નની યાદ સવારે ના આવે તો સારું,
તમારી આ ફરીયાદ અત્યારે ના આવે તો સારું.

ફૂલોનું અનુપમ સૌંદર્ય જોઇને મને થાય છે કે,
આ જીવનમાં પાનખર ના આવે તો સારું.

ડૂબી જવા માટે આ તોફાની દરિયામાં પડ્યો છું,
હવે આ શરીર કિનારે ના આવે તો સારું.

વેદનામાં તડપતો માનવી બોલી ઉઠે છે કે,
હવે કોઇ દિલાસો આપવા ના આવે તો સારું.

હવે તો આ દિલ પણ બોલી ઉઠ્યું છે કે,
તું હવે ક્યારેય ના આવે તો સારું.

કે અંતરમાં જયારે ઉમળકો આવે છે

કે અંતરમાં જયારે ઉમળકો આવે છે,
બહું ઉંડેથી દોસ્ત,સણકો આવે છે.

કથા, માળા કે જીંદગીની છે સરખી,
કે એમાં મેર પછી ય મણકો આવે છે.

હજી વેઠું છું ત્રાસ અંધારાનો
પણ-ઇલાજમાં એનો રોજ ભડકો આવે છે!

પ્રથમ તપવાનું, તરસવાનું, ગાવાનું,
બહુ મુશ્કેલી બાદ રણકો આવે છે

ગયા તા પાછા ત્યાં જ આવી ને ઉભા
જવું કયાં? ચારેકોર તડકો આવે છે

ઘણાં વખતે આ ઠાઠ, રોનક ને રુઆબી,
લખાવી તારે નામ, ભભકો આવે છે.!

હજી આંખમાં જાણે ફરકે છે કોઇ

હજી આંખમાં જાણે ફરકે છે કોઇ
હજી મીઠું શરમાઇ મરકે છે કોઇ
વિખૂટાં પડ્યાં તોયે લાગે છે 'ઘાયલ'
હજી પણ રગેરગમાં સરકે છે કોઇ

સુકાયેલી નદીના ક્યાંકથી

સુકાયેલી નદીના ક્યાંકથી પગરણ મળી આવે
વિખૂટું થઈ ગયેલું એ રીતે એક જણ મળી આવે

ઘણા વરસો પછી, વાંચ્યા વગરની કોઈ ચિઠ્ઠીમાં
'તને ચાહું છું હું' બસ આટલી ટાંચણ મળી આવે

ફરે છે એક માણસ ગોધૂલી વેળા આ સડકો પર
કદાચિત ગામનું છૂટું પડેલું ધણ મળી આવે

ઘણુંયે નામ જેનું સાંભળેલું, ને હતી ખ્યાતિ
મળો એ શખ્સને, ને સાવ સાધારણ મળી આવે

ખખડધજ, કાટ લાગેલી, જૂની બિસમાર પેટીમાં
ખજાનો શોધવા બેસો અને બચપણ મળી આવે

પ્રીતડી કોઈ જોડે

કોઈ જોડે, કોઈ તોડે
પ્રીતડી કોઈ જોડે, કોઈ તોડે.

કોઈ ગુમાને ઉરઅરમાને અમથું મુખડું મોડે.
કોઈ આંખને અધઅણસારે ઊલટથી સામું દોડે.

કોઈ…કોઈક ગભરુ પ્રણયભીરુ ખસી ચાલે થોડે થોડે,
કોઈ ઉમંગી રસરંગી ધસી આવે કોડે કોડે.

કોઈ…કોઈ અભાગી અધરે લાગી હ્રદયકટોરી ફોડે,
કો રસિયા હૈયા ખાતર થઈ મૂકે જીવતર હોડે.કોઈ.
-: ઉમાશંકર જોશી

નવા દિવસની સાથે

નવા દિવસની સાથે
એક પાનું ખૂલી ગયું કોરું
આપણા પ્રેમનું

સવાર,
લખી દે એના પર ક્યાંક તારું નામ!

અનેક બદનસીબ પાનાંમાં
એને પણ ક્યાંક મૂકી દઇશ
એને જ્યારે હવાની લહેરખી
ઉડાડી જશે અચાનક બંધ પાનાં

ક્યાંક અંદરથી
મોરપિચ્છની જેમ રાખેલા નામને
દર વખતે વાંચી લઇશ.
-: કેદારનાથ સિંહ

તું જો આજે મારી સાથે જાગશે

તું જો આજે મારી સાથે જાગશે
ચાંદ થોડો ચાંદ જેવો લાગશે !

કોણ તારી વાત સાંભળશે, હ્ર્દય !
એક પથ્થર કોને કોને વાગશે?

તું અમારો છે તો ધરતીના ખુદા!
તું અમારા જેવો ક્યારે લાગશે ?

જિંદગી, તું આટલી નિર્દય હશે?
તું મને શું એક પળમાં ત્યાગશે?

હું રડું છું એ જ કારણથી હવે,
હું હસું તો એને કેવું લાગશે!

એણે માગી છે દુવા તારી ‘અદી’
તું ખુદા પાસે હવે શું માગશે
-: અદી મિર્ઝા

ગામની એક છોરીને વર્ષ થયા સત્તર

ગામની એક છોરીને વર્ષ થયા સત્તર
ગામ ઓટલાના એ કારણે ઘસાઈ ગયા પથ્થર.
ગામની એક છોરીને વર્ષ થયા સત્તર.

થોડી કાળી થોડી ધોળી
કોણે રુપના દરિયે ઝબોળી
આમ લાગે બાળી ભોળી
ને કરે છે જાદુ જંતર
ગામ ઓટલાના એ કારણે ઘસાઈ ગયા પથ્થર.
ગામની એક છોરીને વર્ષ થયા સત્તર.

એણે હળવેથી વાળ જ્યાં ખંખેર્યા
કે થઈ ગઈ હવા અત્તર
વાતાવરણમાં ગુંજી ઉઠ્યા
પ્રેમના મૂંગા મંતર
ગામ ઓટલાના એ કારણે ઘસાઈ ગયા પથ્થર.
ગામની એક છોરીને વર્ષ થયા સત્તર.

કોઈ કહે છે ચાંદ કોઈ કહે છે પરી
કોઈ કહે ફુલ છે કોઈ કહે ફુલઝડી
ગામના છોરા કંઈ સમજે એ પહેલાં
ભુલી ગયા ભણતર
ગામ ઓટલાના એ કારણે ઘસાઈ ગયા પથ્થર.
ગામની એક છોરીને વર્ષ થયા સત્તર

અંધારાની દિવાલ પાછળ

અંધારાની દિવાલ પાછળ, લીલાં કુંજર ઝાડ હશે,
હવા હશે ત્યાં ધીમી ધીમી, અંદર સિંહની ત્રાડ હશે.

પ્રાણીની કીકીમાં પેઠો સૂરજનો આકાર હશે,
તારાનો ટમકાર બિચારો આભ મહીં લાચાર હશે.

બધી દિશાનાં દરવાજાને હશે લટકતું તાળું,
કૂંચીના કાણામાં ત્યારે હશે ઝબકતું અજવાળું.

બધું હશે પણ અંધારાનો ખાટો એમાં સ્વાદ હશે,
ઉગવાનું છે વ્હેલું એવું સૂરજને પણ યાદ હશે.
-: મણિલાલ દેસાઈ

બસ એ જ સ્વપ્ન તારું

કિનારાઓ અલગ રહીને ઝરણને જીવતું રાખે ;
અલગતા આપણી એમ જ સ્મરણને જીવતું રાખે.

તળાવો મૃગજળોના જેમ રણને જીવતું રાખે,
બસ એ જ સ્વપ્ન તારું એક જણને જીવતું રાખે.

સમયના સૂર્યનું ચાલે તો સળાગાવી મૂકે સઘળું,
વ્યથાનાં વાદળો વાતાવરણને જીવતું રાખે.

કહો , એવી હયાતીને કોઈ તકલીફ શું આપે ,
જે અંદરથી મરી જઈ આવરણને જીવતું રાખે.

અનાયાસે તો જીવનમાં બધું ભૂલી જ જઈ એ
પણ- પ્રયાસો વિસ્મરણના ખુદ સ્મરણા ને જીવતું રાખે.

‘રઈશ’ આ દોસ્તો તારા અધૂરા છે શિકારીઓ,
ખૂપાવી તીર જે અડધું , હરણને જીવતું રાખે.

હું એજ છું

રાહ જોતા હતા મારી, હા હું એજ છું
રોજ સાંજે દિલમા દિપક જલાવતા હતા, હું એજ છું

પલકોમા છુપાવ્યો હતો મને, હા હું એજ છું
દિલની ધડકન બની ધડકતો હતો, હું એજ છું

આહ ભરતા હતા જેને માટે, હા હું એજ છું
અશ્ક વહાવતા હતા જેને માટે, હું એજ છું

રીસાય જતા હતા આવ્યેથી સામે, હા હું એજ છું
માની પણ જતા હતા મનાવવાથી, હું એજ છું

શું થયુ જો આપ્યા ગમ , હું એજ છું
તમે મોઢુ ફેરવી ગયા પણ હા હું એજ છું.

તો તારો જવાબ શું હશે?

વરસોથી સળગતો એક પ્રશ્ન પુછુ તો તારો જવાબ શું હશે?
પ્રેમથી નીતરતો એક પત્ર લખુ તો તારો જવાબ શુ હશે?

પહેલી વખત ના પાડવાની આદત હોય છે સ્ત્રીઓને
બીજી વખત પ્રેમનો પ્રસ્તાવ મૂકુ તો તારો જવાબ શુ હશે?

હજી પણ આવે છે યાદમાં તો ક્યારેક આંસું બની આંખમાં
ભુલી ગયો તને એમ બોલું ખોટું તો તારો જવાબ શુ હશે?

હજી પણ દિલમાં ઘૂઘવે છે આશાનો સાગર
પ્રેમથી તરબતર ગુલાબ આપુ, તો તારો જવાબ શું હશે?

મૌન સારું છે

મૌન સારું છે.

પરંતુ આટલું ?

આપની સાથે અબોલા થઈ ગયા.

રૂપ કૈફી હતું, આંખો ઘેલી હતી

બચ્યા છે કેટલા ? એ શબ્દ પણ ગણી લઉં છું
છૂટો પડું છું ને ખુદની સિલક ગણી લઉં છું
ક્ષણો, કલાક, દિવસ, માસ, વર્ષ કે સૈકા
તમે હો એવા સમયને પ્રણય ગણી લઉં છું

રૂપ કૈફી હતું, આંખો ઘેલી હતી, ને હથેળીમાં એની હથેળી હતી
મન મહેકતું હતું, ભીના કંપન હતા, એની સાથે મુલાકાત પહેલી હતી

આંખમાં એક દરિયો છુપાયો હતો, પણ શિશુ જેવો નિર્દોષ ચહેરો હતો
છોકરી મારી સામે જે બેઠી હતી, ખૂબ અઘરી હતી, સાવ સહેલી હતી

મીઠી મુંઝવણ હતી, હોઠ તો ચૂપ હતા, જો હતો, તો હતો મૌનનો આશરો
એણે જ્યારે કહ્યું, હું તને ચાહું છું, જિંદગી એક પળમાં ઉકેલી હતી

જોતજોતામાં બસ એ રિસાઇ ગઇ, પણ દૂર ના જઇ શકી મારાથી એ
ફેરવી તો લીધું મોઢું છણકો કરી, પીઠથી પીઠ તો પણ અઢેલી હતી.

-: શોભિત દેસાઈ

Gems Collected by Shaheed Bhagat Singh

I share my birthdate on the same date when Bhagat Singh, Sukhdev and Rajguru sacrificed their life for India. Bhagat Singh has always been a heroic figure for me and may be for most of Indians.

Today while searching net I came across a site www.shahidbhagatsingh.org.
The first page of the website reads.

This web site is supported by Shahid Bhagat Singh Research Committee, Ludhiana.

The authentic contents of this web site are being maintained under the guidance of Prof Jagmohan Singh son of Bibi Amar Kaur younger sister of Shahid Bhagat Singh .

Today I am presenting the collection of phrases/thought by Bhagat Singh. Hope you would like that.

Gems Collected by Shaheed Bhagat Singh in Jail

Bhagat Singh, a great reader and thinker was able to break the jail conditions, even when officially not allowed he was reading and writing but finally after long hunger strike got the right of reading & writing included in Jail Manuals Thus he maintained a note book of 404 pages and kept notes & quotes from the books he read. Here are few of these:

"Ah my beloved, fill the cup that clears
Todays of past Regrets and future Fears
Tomorrow? _ why, Tomorrow I may be
Myself with yesterdays Sevn's thousand year."
***
Here with a loaf Bread beneath the Bough
A flask of wine, a Book of verse-and thou
Beside me signing in the widerness
And wilderness in paradise now!
"Ummar Khayyam" Natural and Civil Rights
Man did not enter into society to become worse then he was before, but to have those rights better secured. His netural rights are the foundation of all his civil rights.
Natural rights are those which appertain to man in right of his existence (intellectual mental etc.)
Civil rights are those that appertain to man in right of his being a member of society.
Rights of Man-Thomas Paine

Morality
"Morality and religion are but words to him who fishes in gutters for the means of sustaining life and crouches behind barrels in the street for shelter from the cutting blasts of a winter night."

Right of labour
We consider it horrible that people should have their heads cut off, but we have not been taught to see the horror of life - long death which is inflicted upon a whole population by poverty and tyranny.
- Mark Twain

The Old labourer
"….He (the old labourer out of employment) was struggling against age, against nature, against circumstences, The entire weight of society, law and order pressed upon him to force him to loose his self respect and liberty.. He knocked at the doors of the farms and found good in man only - not in law and order, but in individual man alone.
-Richerd Jefferies.

Free Thought
"If there is anything that cannot bear free thought, let it crack"
-Windell Phillips

One Against All
(Charles Fourier 1772-1837)
The present social order is a ridiculous mechanism, in which portion of the whole are in conflict and acting against the whole are in conflict and acting against the whole. We see each class in society desire, from interest, the misfortune of the other classes, placing in every way individual interest in opposition to public good. The lawyer wishes litigation and suits. Particularity among the rich; the physician desires sickness (The leter would be ruined if every body died without disease as would The former if all quarrels were settled by arbitration) The soldier wants a war which will carry off half of his burrials; monopolist and forestallers went famine, to double or treble the price of grain; the architect, the carpenter, the mason want conflagration, That will burn down a hundred houses to give activity to their branches of business.

Liberty
Not a grave for the murder'd for freedom, But grow seeds for freedom, in its turn to bearseeds Which the wind carry a far and resow, and the rains and the snows nourish. Not a disembodies spirit can the weapons of tyrant let loose
But it stalc invincible over the earth whispering counselling, cautioning.
-(Walt Whitmen)

Will of Revolutionary
" I also wish my friends to speak little or not at all about me, because idols are created when men are praised and this is very bad for the future of the human race…..Acts alone, no metter by whom committed out to be studied, praised or blamed. Let them be praised in order that they may be initiated when they seem to contribute to the common weal; let them be ceusured when they are regarded as injurious to the general well being, so that they may not be repeated."
"I desire that on no occasion, whether near or remote, nor for any reason whatsoever, shall demonstrations of a political or religious character be made before my remains as I consider the time devoted to the dead would be better employed in improving the conditions of the living, most of whom stand in great need of this."
Will of Frenscisco Ferrer Spanish educator (1859-1909)

Glory of the Cause
Ah! Not for idle hatred, not
For honour, fame, nor self applause
But for the glory of the cause
You did, what will not be forgot
- (Arthur clough)
The mechine is social in nature, as the tool was individual
***
"Give us worse cotton, but give us better men" say Emerson
"Deliver me those rickety perishing souls of infants, and let the cotton trade take its chance." The men cannot be sacrificed to the machine. The machine must serve mankind, yet the danger to the human race lurks, menacing, in the industrial region
- Poverty & Riches Scott Nearing

Man and Mankind
"I am a man and all that affects manking concerns me"
- (Page 43 of Jail notebook)

હું પાછો જરૂર આવીશ

કહો દુશ્મનને દરિયા જેમ હું પાછો જરૂર આવીશ,
એ મારી ઓટ જોઈને કિનારે ઘર બનાવે છે.

સ્વપ્નમાં તું કોઇ’દી આવી મને મળ તો ખરી

એ ભલે લાંબા સમયથી બંધ હો પણ આખરે,
એક પગરવ માત્ર પગરવ બારણાં ખોલી જશે

સ્વપ્નમાં તું કોઇ’દી આવી મને મળ તો ખરી
તું દરિયામાં ડૂબતો માણસ બચાવી પણ શકે

હસ્તરેખાઓ જો બદલી ના શકે તો શું થયું?
શક્ય છે કે એક ટહુકો આયખું બદલી શકે

મારા માટેની બધાની લાગણીને જાણવા
એક પળ મૃત્યુ પછીની જીવવા તું આપજે

-: અમિત ત્રિવેદી

દિવસો જુદાઈના જાય છે

દિવસો જુદાઈના જાય છે, એ જશે જરૂર મિલન સુધી:
મને હાથ ઝાલીને લઈ જશે, હવે શત્રુઓ જ સ્વજન સુધી.

ન ધરા સુધી,ન ગગન સુધી,નહી ઉન્નતિ,ન પતન સુધી,
અહીં આપણે તો જવુ હતું, ફકત એકમેકના મન સુધી.

હજી પાથરી ન શકયું સુમન પરિમલ જગતના ચમન સુધી,
ન ધરાની હોય જો સંમતિ, મને લૈ જશો ન ગગન સુધી.

છે અજબ પ્રકારની જીદંગી, કહો એને પ્યારની જીદંગી ;
ન રહી શકાય જીવ્યા વિના, ન ટકી શકાય જીવન સુધી.

તમે રાંકનાં છો રતન સમાં, ન મળો હે અશ્રુઓ ધૂળમાં,
જો અરજ કબૂલ હો આટલી તો હદયથી જાઓ નયન સુધી.

તમે રાજરાણીનાં ચીર સમ, અમે રંક નારની ચૂંદડી !
તમે બે ઘડી રહો અંગ પર, અમે સાથ દઈએ કફન સુધી.

જો હદયની આગ વધી ‘ગની’, તો ખુદ ઈશ્વરે જ કૃપા કરી;
કોઈ શ્વાસ બંધ કરી ગયું, કે પવન ન જાય અગન સુધી.
-: ગની દહીંવાલા (અબ્દુલગની અબ્દુલકરીમ)

હોય છે કહેવા સમુ જે

હોય છે કહેવા સમુ જે, એ જ કહેવાતું નથી,
બહું વિકટ બેફામ જીવનની કહાની હોય છે.

દિલમાં વ્યથા આખી ઉમર લાગી

ફકત એ કારણે દિલમાં વ્યથા આખી ઉમર લાગી.
કે મારી બદનસીબીથી મને આશા અમર લાગી.

ઘડીભરમાં તને પણ એની સંગતની અસર લાગી
તને પણ પાછા ફરતા એક મુદ્દત નામાબાર લાગી.

ન મેં પરવા કરી તેનીય એણે નોંધના લીધી.
મને તો આખી દુનીયા મારા જેવી બેકદર લાગી.

ઝરણ સુકાઈને આ રીતથી મ્રુગજળ બની જાએ
મને લાગે છે એને કોઈ પ્યાસાની નઝર લાગી

હવે એવું કહીને મારુ દુ:ખ શાને વધારો છો.
કે આખી જીંદગી ફીકી મને તારા વગર લાગી

હતો એ પ્રેમ કે વિશ્વાસ પણ તારી ઉપર આવ્યો.
ને શંકા કદી લાગીતો એ તારી ઉપર લાગી.

ઘણા વરસો પછી આવ્યા છો એનો એ પૂરાવો છે
જે મેહંદી હાથ ને પગ પર હતી એ કેશ પર લાગી.

બધા સુખદ અને દુ:ખદ પ્રસંગોને પચાવ્યો છે
પછી આ આખી દુનીયા મારું દીલ લાગી, જીગર લાગી.

અચલ ઈન્કાર છે એનો 'મરીઝ' એમાં નવું શું છે?
મને પણ માંગણી મારી અડગ લાગી, અફર લાગી.
-: મરીઝ

જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી

જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત!
જ્યાં જ્યાં બોલાતી ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં ગુર્જરીની મહોલાત!

ઉત્તર દક્ષિણ પૂર્વ કે પશ્ચિમ, જ્યાં ગુર્જરના વાસ;
સૂર્ય તણાં કિરણો દોડે ત્યાં, સૂર્ય તણો જ પ્રકાશ.
જેની ઉષા હસે હેલાતી, તેનાં તેજ પ્રફુલ્લ પ્રભાત;
જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત!

ગુર્જર વાણી, ગુર્જર લહાણી, ગુર્જર શાણી રીત,
જંગલમાં પણ મંગલ કરતી, ગુર્જર ઉદ્યમ પ્રીત.
જેને ઉર ગુજરાત હુલાતી, તેને સુરવન તુલ્ય મિરાત;
જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત!

કૃષ્ણ દયાનંદ દાદા કેરી પુણ્ય વિરલ રસ ભોમ;
ખંડ ખંડ જઈ ઝૂઝે ગર્વે કોણ જાત ને કોમ.
ગુર્જર ભરતી ઉછળે છાતી ત્યાં રહે ગરજી ગુર્જર માત;
જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત!

અણકીધાં કરવાના કોડે, અધૂરાં પૂરાં થાય; સ્નેહ,
શૌર્ય ને સત્ય તણા ઉર, વૈભવ રાસ રચાય.
જય જય જન્મ સફળ ગુજરાતી, જય જય ધન્ય ‘અદલ’ ગુજરાત!
જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત!

જિંદગીમાં છે લ્હાવો

જિંદગીમાં છે લ્હાવો કદમ પર કદમ પર
ફક્ત શરત એટલીકે ગતિમાન રહેવું.
નવા છે મુસાફર વિસામે વિસામે
નવી સગવડો છે ઉતારે ઉતારે
-: મરીઝ

માડી તારુ કંકુ ખર્યું

માડી તારુ કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઊગ્યો
જગ માથે જાણે પ્રભુતાએ પગ મૂક્યો.
મંદિર સર્જાયુ ને ઘંટારવ ગાજ્યો
નભનો ચંદરવો મા એ આંખ્યુમાં આંજ્યો
દીવો થાવા મંદિરનો ચાંદો આવી પૂગ્યો
કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઉગ્યો…
માડી તારુ કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઊગ્યો.

માવડી ની કોટમા તારાલાને મોતી
જનની ની આંખ્યું માં પૂનમની જ્યોતિ
છડી રે પુકારી મા ની મોરલો ટ્હુક્યો
કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઉગ્યો…
માડી તારુ કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઊગ્યો.

નોરતાં ના રથનાં ઘૂઘરા રે બોલ્યા
અજવાળી રાતે મા એ અમરત ઢોળ્યાં
ગગન નો ગરબો મા ના ચરણોમાં ઝૂક્યો
કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઉગ્યો…
માડી તારુ કંકુ ખર્યું ને સુરજ ઊગ્યો.
-: અવિનાશ વ્યાસ

ઉંબરે ઊભી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના

ઉંબરે ઊભી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના;
ઘરમાં સૂતી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના.

ગામને પાદર ઘૂઘરા વાગે,
ઊંઘમાંથી મારાં સપનાં જાગે,
સપનાં રે લોલ વ્હાલમનાં.
ઉંબરે ઊભી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના.

કાલ તો હવે વડલાડાળે ઝૂલશું લોલ,
કાલ તો હવે મોરલા સાથે કૂદશું લોલ,
ઝૂલતાં ઝોકો લાગશે મને,
કૂદતાં કાંટો વાગશે મને,
વાગશે રે બોલ વ્હાલમના.
ઉંબરે ઊભી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના.

આજની જુદાઇ ગોફણ ઘાલી વીંઝશું લોલ,
વાડને વેલે વાલોળપાપડી વીણશું લોલ.
વીંઝતાં પવન અડશે મને,
વીણતાં ગવન નડશે મને,
નડશે રે બોલ વ્હાલમના.
ઉંબરે ઊભી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના;
ઘરમાં સૂતી સાંભળું રે બોલ વ્હાલમના.

ઓ મેધ

ઓ મેધ,
મારો સંદેશો આટલો કહે !
તું એને જરી પ્રેમ કરીને કહે ...
ઓ મેઘ

કેટકેટલા દિનોથી એની જ યાદ મહીં
જીવન મારું વહે;
ઝરણાંની જેમ જાયે જીવન મારું,
એની કથાને કહે ...
ઓ મેઘ

વરસે વરસાદ જેવો મીઠો અનંત ધારે,
આનંદ પૃથ્વી લહે;
તેવી કૃપા તેની વરસે જીવનમહીં,
મારા વતી એને કહે ...
ઓ મેઘ

પ્રાણ લગી હું એની પૂજા કરીશ એને
એવું જઇને કહે;
મંગલ લાવી દે વરદાન રે એનું હૈયું
મારા વિના ન રહે ...
ઓ મેઘ

સન્નાટા ઘરમાં આમ

સન્નાટા ઘરમાં આમ કદી સંભળાય ના,
પગલાના આ ધ્વનિ છે તમારી વિદાયના.

ના, એવું દર્દ હોય મહોબત સિવાય ના,
સોચો તો લાખ સૂઝે - કરો તો ઉપાય ના.

જીવનનો કોઇ તાલ હજુ બેસતો નથી,
હમણાંથી કોઇ ગીત મહોબતમા ગાય ના.

આગામી કોઇ પેઢીને દેતા હશે જીવન,
બાકી અમારા શ્વાસ નકામા તો જાય ના.

સારા કે નરસા કોઇને દેજે ન ઓ ખુદા,
એવા અનુભવો કે જે ભૂલી શકાય ના.

એ ઊર્મિઓ તમે બધી આવો ન સામટી,
આ છે ગઝલ, કંઇ એમાં ઝડપથી લખાય ના.

આરામમાં છું કોઇ નવા દુ:ખ નથી મને,
હા દર્દ છે થોડા વીતેલી સહાય ના.

જ્યાં પણ હ્રદયના ઊભરા, ઊભરે કરો કબુલ,
તોફાન થાય ક્યાં જો એ દરિયામાં થાય ના.

હા છે વિવિધ ક્ષેત્રમાં એવા છે પ્રેમીઓ,
એવી વફા કરે છે કે માની શકાય ના.

સગવડ છે એટલી કે ગમે ત્યાં હસી શકો,
અગવડ છે એટલી કે ગમે ત્યાં રડાય ના.

જોવા મને હું લોકની આંખોને જોઉં છું,
લોકોની આંખમાં જ હતા સ્પષ્ટ આયના.

મૃત્યુની પહેલા થોડી જરા બેવફાઇ કર,
જેથી ‘મરીઝ’ એમને પસ્તાવો થાય ના.

તમે ઝંખો છો એ મૃગજળ

તમે ઝંખો છો એ મૃગજળ તમારે આંગણે આવે
નવા રૂપે પુરાણું છળ તમારે આંગણે આવે

ગગનનું શ્વેત વાદળ રંગ અને ખુશબૂની ચાહતમાં
બનીને પુષ્પ પર ઝાકળ તમારે આંગણે આવે

રવિવારે સવારે ચા અને અખબારને લઈને
નિરાંતે બેસવાની પળ તમારે આંગણે આવે

સમજજો હું વ્યથાને શબ્દમાં મૂકી નથી શકતો
કદી જો કોરો એક કાગળ તમારે આંગણે આવે

બધાને ભાવભીનો આવકાર આપો, ખબર ક્યાં છે
કયા રૂપે હવે શામળ તમારે આંગણે આવે!

મારી બંસીમાં બોલ

મારી બંસીમાં બોલ બે વગાડી તું જા,
મારી વીણાની વાણી જગાડી તું જા.

ઝંઝાના ઝાંઝરને પહેરી પધાર પિયા,
કાનનાં કમાડ મારાં ઢંઢોળી જા,
પોઢેલી પાંપણના પડદા ઉપાડી જરા,
સોનેરી સોણલું બતાડી તું જા.
મારી બંસીમાં….

સૂની સરિતાને તીર પહેરી પીતાંબરી,
દિલનો દડૂલો રમાડી તું જા,
ભૂખી શબરીનાં બોર બેએક આરોગી,
જનમભૂખીને જમાડી તું જા.
મારી બંસીમાં….

ઘાટે બંધાણી મારી હોડી વછોડી જા,
સાગરની સેરે ઉતારી તું જા,
મનના માલિક તારી મોજના હલેસે
ફાવે ત્યાં એને હંકારી તું જા.
મારી બંસીમાં….

છે હાથ હાથમાં છતાં

છે હાથ હાથમાં છતાં મીલોની દૂરી છે
મજબૂરી સાથે રહેવાની વચમાં ઢબૂરી છે.

પૂરી જો થઈ જશે તો પછી કોણ પૂછશે ?
કિંમત છે એટલે કે તું ઈચ્છા અધૂરી છે.

મહેંદીનો રંગ કેમ થયો ઘેરો આટલો ?
દિલમાં મેં વેદનાને બરોબર વલૂરી છે.

આંસુના પૂર પર તું પ્રતિક્ષાના બાંધ બંધ,
પગમાં ભલેને બેડી હો, શ્રદ્ધા સબૂરી છે.

મૂંગો છું અર્થ એનો પરાજય ગણો નહીં,
ફિતરત છે મારી આ ને આ દિલ પણ ફિતૂરી છે.

તું શબ્દ મારાં છે અને છે શબ્દ મારાં શ્વાસ,
જીવન જરૂરી, એથી વધુ તું જરૂરી છે.

જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

જીવનને આંગણે તારી જુદાઇમાં લીલા
દિવસ કે રાત હોય બન્ને ઉદાસ આવે છે
ને વરસો વિત્યાં છતાં પણ કિનારે તાપીના
હજીય શ્વાસની તારા સુવાસ આવે છે.

જુવાની મહોબ્બતના દમ લઇ રહી છે
મને દિલની ધડકન ખબર દઇ રહી છે
પ્રણય રૂપ ના રંગ જોવાને માટે
બધાની નજર એ તરફ થઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

કમલ જેવાં કરમાં એ પુસ્તક ઉઠાવી
પ્રણય ઉર્મીઓ મનની મનમાં સમાવી
મનોભાવ મુખ પર ન દેખાય તેથી
અદાથી જરા ડોક નીચી નમાવી
મને અવનવી પ્રેરણા દઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

છે લાલી માં જે લચકતી લલીતા
ગતી એવી જાણે સરકતી સરીતા
કલાથી વિભુષીત કલાકાર માટે
કવિતા જ સુંદર બનીને કવિતા
પ્રભુની પ્રભા ની ઝલક દઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

ન સુરમો, ન કાજલ, ન પાવડર ન લાલી
છતાંય એની રંગત છે સૌ માં નિરાલી
બધી ફેશનેબલ સખીઓ ની વચ્ચે
છે સાદાઇ માં એની જાહોજલાલી
શું ખાદીની સાડી મજા દઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

સરળથી ય સરળ છે એની સરળતા
નથી શબ્દ સમજાવવા કોઇ મળતા
લખું તોય લખતાં ન કાંઇ લખાયે
શમી જાય છે ભાવ હૈયે ઉછળતાં
અજબ મારા મનની દશા થઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

ભલા કોણ જાણે કે કોને રિઝવવા
અને કોના દિલની કળીને ખિલવવા
એ દરરોજ બે-ચાર સખીઓની સાથે
એ જાયે છે ભણવા કે ઉઠાં ભણવવા
ન સમજાય તેવી કલા થઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે

કોઇ કહે છે જાય છે ચિત્રો ચિતરવા
કહે છે કોઇ જ્ઞાન ભંડાર ભરવા
કોઇ કેમ સમજે આ બાબતને ‘આસીમ’
અધુરાં પ્રણય પાઠ ને પુર્ણ કરવા
એ દરરોજ ભણતરનાં સમ લઇ રહી છે
જુઓ લીલા કોલેજમાં જઇ રહી છે
-: આસિમ રાંદેરી

શાંત ઝરુખે વાટ નિરખતી

શાંત ઝરુખે વાટ નિરખતી રૂપની રાણી જોઇ હતી,
મે એક શહેજાદી જોઇ હતી,

એના હાથની મહેંદી હસતી હતી, એની આંખનુ કાજળ હસતુ હતુ,
એક નાનું અમથું ઉપવન જાણે મોસમ જોઈ વિકસતુ હતું,

એના સ્મિત મા સૌ સૌ ગીત હતા એને ચુપકી પણ સંગીત હતી.
એને પડછાયાની હતી લગન, એને પગરવ સાથે પ્રીત હતી,

એણે યાદના અસોપાલવથી એક સ્વપ્નમહેલ શણગાર્યો તો,
જરા નજરને નીચી રાખીને એણે સમયને રોકી રાખ્યો તો,

એ મોજા જેમ ઉછળતી હતી, ને પવનની જેમ લહેરાતી હતી,
કોઈ હસીને સામે જોવે તો બહુ પ્યાર ભયુઁ શરમાતી હતી,

એને યૌવન ની આષિષ હતી, એને સર્વ બલાઓ દુર હતી
એના પ્રેમ મા ભાગિદાર થવા ખુદ કુદરત પણ આતુર હતી

વર્ષો બાદ ફરીથી આજે એજ ઝરુખો જોયો છે,
ત્યાં ગીત નથી,સંગીત નથી, ત્યાં પગરવ સાથે પ્રીત નથી,
ત્યાં સ્વપ્નાઓ ના મહેલ નથી ને ઊર્મિઓના ખેલ નથી,
બહુ સુનું સુનું લાગે છે,બહુ વસમું વસમું લાગે છે,

એ નહોતી મારી પ્રેમિકા, એ નહોતી મારી દુલ્હન,
મે તો એને માત્ર ઝરુખે વાટ નિરખતિ જોઇ હતી,
કોણ હતી એ નામ હતું શું એ પણ હું ક્યાં જાણું છું,
તેમ છ્તા દિલને આજે વસમું વસમું લાગે છે
બહુ સુનું સુનું લાગે છે

વ્યથાએ લાજ રાખી છે

ન આવ્યું આંખમાં આંસુ, વ્યથાએ લાજ રાખી છે
દવાની ગઇ અસર ત્યારે, દુવા એ લાજ રાખી છે

તરસનું માન સચવાયું ફક્ત, તારા વચન ઉપર
સમયસર આભથી વિખરી, ઘટાએ લાજ રાખી છે

ઘણું સારું થયું આવ્યા નહીં, મિત્રો મને મળવા
અજાણે મારી હાલતની, ઘણા એ લાજ રાખી છે

પડી ના શબ પર, ઉડીને ધૂળ ધરતીની
કફન ઓઢાળીને મારી, ખુદાએ લાજ રાખી છે

હુ યાદ બનીને આવીશ

જીવનમા જીન્દગી બનીને આવીશ,
દિલમા તમારી ધડકન બનીને આવીશ,
ભુલવાની મને ના કરશો ભુલ,
ભુલ ની પળોમા પણ હુ યાદ બનીને આવીશ.

આ નયનમા ના રાખજો નફરત,
નયનમા પણ હુ તસવીર બનીને આવીશ,
ભલે રહો તમે મરી આંખો થી દૂર,
મીલન માટે હુ સ્વપ્ન બનીને આવીશ.

મને ભુલવાની કોશિશ ના કરતા,
ભુલવાની બધી કોશિશ વ્યર્થ જશે,
જ્યારે હુ આ દુનીયા છોડી દઇશ,
ત્યારે તમારા દિલ મા રુદન બનીને આવીશ.

કહેવાય નહી

મન મરણ પહેલા મરી જાય તો કહેવાય નહીં
વેદના કામ કરી જાય તો કહેવાય નહીં

આંખથી અશ્રુ ખરી જાય તો કહેવાય નહીં
ધૈર્ય પર પાણી ફરી જાય તો કહેવાય નહીં

એની આંખોને ફરી આજ સુઝી છે મસ્તી
દીલ ફરી મુજથી ફરી જાય તો કહેવાય નહીં

આંખનો દોષ ગણે છે બધા દીલને બદલે
ચોર નિર્દોષ ઠરી જાય તો કહેવાય નહીં

શોક્નો માર્યો તો મરશે ન તમારો “ઘાયલ”
ખુશીનો માર્યો મરી જાય તો કહેવાય નહીં
-: અમૃત ઘાયલ

મારુ જીવન જીવન નહી

મારુ જીવન જીવન નહી
મારુ મરણ મરણ નહી
તારો અનંત કાળ છે
ને મારી એક ક્ષણ નહી

સ્પર્શ્યા વીન પણ જે મળે
એમા ખરી મીઠાશ છે
કુદરત તરફથી જે મળે
એવા ઝખમ ને ખણ નહી

પોતનો એક પ્રવાહ હો
પોતાનુ એક હો વહેણ
જેમા ન ખુદની હો ગતિ
મ્રુગજળ છે એ ઝરણ નહી

સાવ અમસ્તું નાહક નાહક

સાવ અમસ્તું નાહક નાહક નિષ્ફળ નિષ્ફળ રમીએ,
ચાલ મજાની આંબાવાડી! આવળબાવળ રમીએ.

બાળસહજ હોડી જેવું કંઈ કાગળ કાગળ રમીએ,
પાછળ વહેતું આવે જીવન, આગળ આગળ રમીએ.

માંદા મનને દઈએ મોટું માદળિયું પહેરાવી,
બાધાને પણ બાધ ન આવે, શ્રીફળ શ્રીફળ રમીએ.

તરસ ભલેને જાય તણાતી શ્રાવણની હેલીમાં,
છળના રણમાં છાનામાના મૃગજળ મૃગજળ રમીએ.

હોય હકીકત હતભાગી તો સંઘરીએ સ્વપ્નાંઓ,
પ્રારબ્ધી પથ્થરની સાથે પોકળ પોકળ રમીએ.

ફરફર ઊડતું રાખી પવને પાન સરીખું પહેરણ,
મર્મર સરખા પારાવારે ખળખળ ખળખળ રમીએ.

હુંય ગની, નીકળ્યો છું લઈને આખોપાખો સૂરજ,
અડધીપડધી રાત મળે તો ઝાકળ ઝાકળ રમીએ

તુ ચાલી ગઇ જીવનમાંથી

તુ ચાલી ગઇ જીવનમાંથી તો ક્યુ આભ ફાટ્યુ?
થાય છે અસર ઢેફાને પાણીથી કાળમીંઢ પીગળતા નથી

એટલી સલાહ આપી શકું બચીને રહેજે અમારાથી
છીએ એક ગ્રહણ, લાગી જાય તો પછી ટળતા નથી

ભુલથી પણ સામે ન આવતી આવતા જન્મે
નનામી સાથે કદી નફરતના બીજ બળતા નથી

થોડી મુશ્કેલી પડે અને ખરી પડે એ નાજુક સિતારા
અમે એ સુર્ય છીએ જે સંધ્યા સમયે પણ ઢળતા નથી

આજે ખબર પડી પ્રેમમાં પણ લાયકાત જરૂરી છે
સરિતા જ સક્ષમ હોય, સરોવર સાગરમાં ભળતા નથી

હવે જ મારો જિંદગી સાથે સાચો ઘરોબો થયો
ગાંઠ બંધાઇ હતી કે ખોવાયેલા રત્નો મળતા નથી

જેમના નયનો મહીં અંધાર છે

જેમના નયનો મહીં અંધાર છે
એમને મન વિશ્વ કારાગાર છે
સૂર્યને ઘૂવડ કદી જોતા નથી
એટલે શું વિશ્વમાં અંધાર છે?

શોધે છે શું કિનારે મોતીને શોધનારા?
કોડીને શંખલીઓ દેશે તને કિનારા
વસ્તુ કદીય મોંઘી મળતી નથી સહજમાં
મોતીને મેળવે છે મઝધાર ડૂબનારા
-: જયેન્દ્ર મહેતા

હજુયે યાદ છે

એકવેળા આપને મેં દઈ દીધેલું દિલ, હજુયે યાદ છે
ને પછી ભરતો રહયો’તો હોટેલનાં બિલ, હજુયે યાદ છે

પ્રિયતમ! હા,તારા ચહેરા પર હતા એ ખિલ હજુયે યાદ છે
મારા પૈસે તેં ઘસી બેફામ ક્લેરેસીલ હજુયે યાદ છે

સાયકલ અથડાવીને સોરી કહ્યાની સ્કીલ હજુયે યાદ છે
ને પછીથી સાંપડેલી સેન્ડલોની હીલ હજુયે યાદ છે

માનતો’તો હું કે પૈંડા બે જ છે સંસારરથનાં હું ને તું
ને પાડોશમાં હતા તારાં ઘણાં સ્પેરવ્હીલ હજુયે યાદ છે

દીલમાં કોઈની યાદનો રાજ્યાભીષેક છે.

જીવનમાં આમ જો કે પ્રલોભન અનેક છે,

જળમાં કમળ જેમ વીકસવાની ટેક છે.

પાંપણ ઝુકી ગઈ છે એ શરણાગતી નથી,

સૌંદર્યની હજૂરે પ્રણયનો વીવેક છે.

આંખો ભરીને બેઠી છે દરબાર દર્દનો,

દીલમાં કોઈની યાદનો રાજ્યાભીષેક છે.

આપો હ્રદયમાં સ્થાન તો ખોટું નથી કશું,

માણસ તરીકે ‘શૂન્ય’મજાનો છે નેક છે.

એ ઓર વાત છે કે નથી મોહ નામનો,

બાકી તમારો ‘શૂન્ય’ તો લાખોમાં એક છે.”

સરદાર: સાચો માણસ સાચી વાત

સરદાર: સાચો માણસ સાચી વાત
-: ઉર્વીશ કોઠારી

પ્રકાશન: ૨૦૦૬

૧૯૪૮માં લખનૌની એક સભામાં સરદારે કહ્યુ, "મને મુસ્લિમોનો કટ્ટર શત્રુ ચીતરવામાં આવે છે. પણા હુ તેમનો સાચો મિત્ર છુ. મને ગોળગોળ વાત કરવાનું ફાવતું નથી. હુ સીધી વાત કરવામાં માનું છું. હું તમને નિખલસતાથી કહેવા માગું છુ કે એ લોકો ભારત પ્રત્યે વફાદારી જાહેર કરે એટલુ પૂરતું નથી. હું તેમને પૂછું છું કે પાકીસ્તાને ભારત પર કરેલા આક્રમણને શા માટે એક અવાજે વખોડી કાઢ્યુ નથીં? ભારત પર થતા કોઇ પણ આક્રમણને વખોડી કાઢવાની ભારતના મુસ્લિમોની ફરજ નથી? જે મુસ્લિમો બેવફા છે, તેમને પાકીસ્તાન જવું પડશે. જે લોકો હજુ બે ધોડે સવારી કરી રહ્યા છે, તેમણે હિંદુસ્તાન છોડવું જ રહ્યું."